• Başka bir tanımla toprak sağlığı,

 

• 1. Bir toprağın ekosistem ve arazi kullanım sınırları içinde hayati bir sistem olarak işlev görmesi,
• 2. Biyolojik üretkenliği sürdürmesi,
• 3. Hava ve su kalitesini koruması ve
• 4. Bitki, hayvan ve insan sağlığını geliştirme kapasitesinin devam etmesidir.^[3]

 

• • Toprak sağlığı, toprak biyoçeşitliliği ile doğrudan bağlantılıdır. Toprak organizmaları organik maddeyi gıda olarak kullanabilmeleri için mekanik (ufalama) ve kimyasal (mineralizasyon) olarak parçalarlar. Fazla besinler toprağa salınır ve bitkiler tarafından kullanılır. Organik maddenin inatçı (sindirilemez) fraksiyonu, orijinal bitki ve hayvan materyalinden daha az ayrışabilen toprak organik maddesi olarak yeniden düzenlenir.^[4]

 

• • Sağlıklı toprak, temiz su ve hava varlıklarının, tarımsal üretim ürünlerinin, ormanların, verimi yüksek otlakların ve biyolojik çeşitliliğin devamlılığını sağlar. Toprak tüm bunları suyun düzenlenmesi, bitki ve hayvan yaşamının sürdürülmesi, potansiyel kirleticilerin filtrelenmesi ve tamponlanması, yaşamsal döngülerin kontrol edilmesi ve fiziksel stabilite ve destek sağlama olan 5 temel işlevi yerine getirerek yapar.^[5]

 

• • Yaşamsal kaynak olan toprak; hava, su ve gaz değişimi ve yaşam alanı sağlamak için fiziksel;toprak reaksiyonunu ve besinlerin bulunabilirliğini, alınabilirliğini ve dönüşümünü dengeli hale getirmek için kimyasal;enerji ve besin kaynağı ve besin döngüsü için biyolojik; hidrolojik, enerji bütçesi ve peyzaj süreçleri için ekolojik nitelikli destekler sağlar. Bu niteliklerin uyum içinde ve dengede olması ile yaşama elverişli ortamlar yaratır. Kısaca, toprak sağlığı yaşam için gereklidir.^[6]

 

• • Ayrıca sağlıklı toprak zararlılarını (patojenlerini) baskılar, biyolojik aktivitelerin sürdürülmesini sağlar, organik maddeleri ayrıştırır, toksik maddeleri zararsız / etkisiz hale getirir, besin, enerji ve suyu geri dönüştürür.^[7]

 

• • Toprak organik maddesi, taze bitki kalıntılarından yüksek seviyede çözünmüş bir madde olan humusa kadar çözünürlükte sıralanmış maddelerin heterojen bir karışımından oluşur. Toprak organik karbonu direkt olarak topraktaki organik maddenin seviyesi ile ilişkilidir.^[8]

 

• • Toprak organik maddesi %2’nin altında olduğunda toprakta bozunumlar başlar.^[9]Toprak organik maddesinin miktarı ve kalitesi toprak sağlığı için vazgeçilmez öneme sahiptir.

 

• Toprak organik karbonunun toprakta uygun aralıkta tutulması^[10];

 

• 1. Toprağın eğimini ve havalanmasını yöneten toprak yapısı ve agregasyonunu,
• 2. Kuraklığı,
• 3. Sıcak hava dalgasına ve ani iklim değişikliğine karşı toleransı kontrol eden su tutma ve kullanım verimliliğini,
• 4. Noktasal olmayan kaynak kirliliğini, su kalitesini ve toksik alg patlamalarını hafifleten besin tutma ve kullanım etkinliğini,
• 5. Temel dönüşümleri ve hastalık önleyici toprakların oluşumunu etkileyen bitki kök bölgesi (rizosfer) süreçlerini,
• 6. Atmosferik kimyayı dengeleyen ve iklim değişikliğini düzenleyen gaz emisyonlarını etkiler.

 

• • “Toprak organik maddesini arttırma” yoluyla toprak sağlığındaki iyileştirme sağlanır ve bu iyileşme de yukarıda belirtilen etkilenmeler sonucunda ortaya çıkabilecek sorunları çözebilir.^[11]

 

• • Toprağın işlevini iyileştirebilmek ve toprak sağlığını korumak; yaşayan bitki köklerinin varlığını, toprak örtüsünü ve biyolojik çeşitliliğini en üst düzeye çıkarmak ve toprak bozunumunu en aza indirmek ile sağlanır.^[12]

 

• • İklim değişikliği ile birlikte; organik madde döngüsü, toprak sıcaklık rejimleri, hidroloji ve tuzluluk gibi potansiyel etkiler toprak sağlığı üzerinde izler bırakır. Ayrıca iklim değişikliği; yığın yoğunluğu adı verilen toprak sıkılığını, bitkilerinin köklenme derinliğini, toprak yüzey örtüsünü, toprak sıcaklığını, toprak dokusu ve yapısını, havalanma ve su tutmada etkin olan gözenekliliğini, bitkilerin suya ve besinlere ulaşma kapasitelerini de etkileyerek toprak sağlığının dengesini bozar.^[13]

 

• • Sağlıklı toprak ise, toprak organik maddesinin uygun aralıkta tutulması ile sağlanır. Ayrıca uygun miktarda (>%2) olan toprak organik maddesi karbon döngüsündeki rolünü sağlıklı bir şekilde yerine getirerek başka bir tanımla atmosferdeki karbondioksidi toprağa bağlayarak iklim değişikliği üzerinde de düzenleyici olarak görev alır.

 

Kaynaklar:

^[1] Bouma, J., Van Ittersum, M. K., Stoorvogel, J. J., Batjes, N. H., Droogers, P., & Pulleman, M. M. (2017). Soil capability: exploring the functional potentials of soils. In Global soil security (pp. 27-44). Springer, Cham.

^[2] Soil Health. Erişim adresi:

https://www.nrcs.usda.gov/conservation-basics/natural-resource-concerns/soils/soil-health

^[3] Patil, A., & Lamnganbi, M. (2018). Impact of climate change on soil health: A review. Int. J. Chem. Stud, 6(3), 2399-2404.

^[4] Palombi, L., & Sessa, R. (2013). Climate-smart agriculture: sourcebook. Climate-smart agriculture: sourcebook.

^[5] A.g.e., Erişim adresi:

https://www.nrcs.usda.gov/conservation-basics/natural-resource-concerns/soils/soil-health

^[6] Lal, R. (2016). Toprak sağlığı ve karbon yönetimi. Gıda ve Enerji Güvenliği, 5 (4), 212-222.

^[7] M. Tahat, M., M. Alananbeh, K., A. Othman, Y., & I. Leskovar, D. (2020). Toprak sağlığı ve sürdürülebilir tarım. Sürdürülebilirlik, 12 (12), 4859.

^[8] Toprak ve Karbonun İlişkisi. Erişim adresi:

https://permacultureturkey.org/toprak-ve-karbonun-iliskisi/

^[9] Oldfield, E. E., Wood, S. A., & Bradford, M. A. (2018). Direct effects of soil organic matter on productivity mirror those observed with organic amendments. Plant and Soil, 423(1), 363-373.

^[10] Lal, R., a.g.e., s.27-44.

^[11] Lal, R., a.g.e., s.27-44.

^[12] A.g.e., Erişim adresi:

https://www.nrcs.usda.gov/conservation-basics/natural-resource-concerns/soils/soil-health

^[13] Patil, A., a.g.e., s.4859