Nöbetleşe Ekim
- • Ekim nöbeti (münavebesi/rotasyonu); aynı tarla üzerinde farklı kültür bitkilerinin belirli zaman sırası halinde birbirini takip edecek şekilde yetiştirilmesidir.[1]
- • Ekim nöbetinde ardı ardına ekimi yapılan ekinler arası ilişkinin bir ön değerlendirmesi şu şekilde yapılır. Her bir ekin 1) toprak organik maddesinin içeriğine ne tür bir katkı yapıyor, 2) haşere yönetimi için ne sağlıyor, 3) eksik ya da fazla besleyicileri nasıl yönetiyor ve 4) toprak erozyonuna ne tür bir etki yapıyor.[2]
- • Bir ürün nöbeti, bir ekinin, daha sonraki ekin için toprağı hangi durumda bırakacağını ve bir ekinin başka bir ekinle nasıl ekilebileceğini dikkate almalıdır. Örneğin baklagil gibi azot sabitleyici bir bitki her zaman azot tüketen bir üründen önce ekilmelidir. Benzer şekilde kısıtlı artık bırakan (yani düşük biyokütleye sahip bir ekin) bir ekin baklagil ya da yem bitkisi gibi tüm tarlayı kaplayacak yüksek biyokütleye sahip bir ürün ile dengelenmelidir.[3]
- • İyi seçilmiş bir ekim nöbeti hastalık, zararlı ve yabancı ot yoğunluğunu azalttığı gibi toprak canlılığını derinlemesine arttırmak, toprağın etkin kök derinliği için alt katmanlarının kalitesine katkı sağlamak ve erozyonu önlemek gibi pek çok avantaj sağlayarak toprağın fiziksel ve kimyasal yapısını iyileştirir ve üretkenliği arttırır; sonuçta da yetiştirilen ürünün verimini ve kalitesini yükseltir.[4]
- • Toprak verimliliğinin korunması ve arttırılması: Ekim nöbeti planlaması ile bitkilerin toprak üzerindeki ve kendi aralarındaki etkileri, toprak verimliliğine önemli ölçüde katkıda bulunur. Uzun yıllar aynı bitkilerin ekildiği araziler (monokültür) ile ekim nöbeti uygulanan (polikültür) araziler karşılaştırıldığında, yüksek miktarlarda çiftlik gübresi ve mineral gübre kullanılmasına karşın, verimliliğin ekim nöbeti planlaması uygulanan arazilerle aynı düzeyde kaldığı görülür.[5] Bu da girdilerin azalması ile sadece gelirin artması değil aynı zamanda çevrenin kirleticilerden korunması için ekim nöbetinin etkinliğini ortaya koyan ciddi bir saptamadır.
- • Toprağın organik madde oranının korunması ve arttırılması: Organik maddenin artırılmasında en önemli yöntem toprağa çiftlik gübresinin verilmesidir. Bununla beraber organik maddece fakir olan topraklarda uygulanacak ekim nöbeti içerisinde çayır-mera, baklagil yem bitkileri, yeşil gübre ve örtü bitkilerinin yer alması, özellikle biyokütlenin beslenmesi ve organik maddenin döngüsü için azot bağlayan bitki seçimi toprağın organik madde miktarının ve su tutma kapasitesinin artırılmasına yardımcı olur.[6]
- • Topraktaki besin maddelerinin korunması ve artırılması: Her bitki topraktan eşit ölçülerde besin elementi alamaz. Bazıları belirli besin maddelerini fazla kullanırken diğerlerini çok az harcar. Bu durumda aynı bitkinin üst üste yetiştirilmesi o madde bakımından toprağın fazla zayıflamasına yol açar. Ekim nöbetinde, besin maddelerinin birikmesini sağlayan bitkiler ile çok besin maddesi tüketen bitkiler ardı ardına getirilerek toprağın besin dengesini sağlanır.[7]
- • Hastalık ve zararlılarla mücadele: Topraktan geçen veya toprakta barınan bazı hastalık ve zararlılar devamlı aynı ürün yetiştirilen bölgelerde gittikçe artarak mücadeleyi zorlaştırır. Bu durum toprakların sağlıksız, dolayısıyla da verimsiz olmasına neden olur. Hâlbuki değişik ürünlerin bir ekim nöbeti planı içerisinde yetiştirilmesi ile bu zararlıların çoğalması önlenmiş olur. Çünkü bir ürün için zararlı olan bir hastalık veya zararlı, başka bitkiye zarar vermeyebilir. Hatta belirli bitkiler belirli zararlılar üzerinde salgıları veya örtücü özellikleri ile baskı yaratırlar. Örneğin; tarlaya üst üste buğday ekilirse, buğdayda hastalık yapan mantarlar yıldan yıla çoğalırken baklagil bitkisi ise (nohut) yararlı mantar gelişimini sağlayacaktır.[8][9]
- • Erozyonun azaltılması: Erozyona uğrayan topraklarda bitkiler için gerekli besin maddeleri azaldığından verimlilik düşer, tarım arazisi çoraklaşır. Ekim nöbeti, suyun toprağa sızma derecesini arttırır. Bu durum, yüzey akışından doğan erozyonu önlediği gibi, suyun toprakta depolanmasına yardımcı olur.[10]
- • Biyolojik dengenin korunması, çevre ve toprak kirliliğinin azaltılması: Bitkileri geliştirmek için kullanılan tarım ilaçları, o kültür bitkisinin yetiştirilmesi için faydalı iken toprakta veya çevrede oluşturduğu kirlilik ve kalıntı, biyolojik dengenin bozulmasına yol açar. Tarım ilaçlarının kullanılmasının yerine ekim nöbeti uygulaması ilaçlama masrafını azaltır.[11]
Kaynaklar:
[1] “Conservation Agriculture,” FAO, erişim Haziran 2018, http://www.fao.org/ag/ca/training_materials/leaflet_rotations.pdf
[2] Rex Dufour, Tipsheet: Crop Rotation in Organic Farming Systems (Rapor), National Center for Appropriate Technology, erişim Haziran 2018, https://attra.ncat.org/attra-pub/summaries/summary.php?pub=521.
[3] Pamela Coleman, Guide for Organic Crop Producers (Rapor), National Organic Program, erişim Haziran 2018, https://www.ams.usda.gov/sites/default/files/media/GuideForOrganicCropProducers.pdf.
[4] A.g.e.
[5] “Green manure/cover crops and crop rotation in Conservation Agriculture on small farms,” Integrated Crop Management, erişim Haziran 2018, http://www.fao.org/fileadmin/user_upload/agp/icm12.pdf, 9-17.
[6] “Crop Rotation,” IFOAM, erişim Haziran 2018, http://www.ifoam-eu.org/sites/default/files/page/files/ngo_policy_crop_rotation_legume_cultivation_position_201207.pdf
[7] Rotations and soil productivity, FAO, erişim Haziran 2018, http://www.fao.org/docrep/v9926e/v9926e06.htm#rotations%20and%20soil%20productivity
[8] “Global Soil Biodiversity Atlas,” European Soil Data Center, European Commission, erişim Haziran 2018, https://esdac.jrc.ec.europa.eu/content/global-soil-biodiversity-atlas, 176.
[9] A.g.e.
[10] A.g.e
[11] A.g.e.
[12] A.g.e.
Teraslama
