Rüzgâr Perdeleri
- • Rüzgâr perdesi, diğer adıyla yelkıran, toprağın rüzgâr erozyonu ile kaybını engellemek için canlı bitkiler kullanılarak kurulmuş çok sıralı ağaç şeritleridir.[1]
- • Rüzgâr perdesi kurulumunun genel amacı rüzgâr hızını azaltmaktır. Rüzgârın neden olduğu zarar oransal olarak hızının karesi kadardır. Örneğin rüzgâr hızı normalin 1/3’ü kadar düşürülebildiğinde, rüzgârın zararlı etkisi de 1/10 düzeyine kadar azalır. Güçlü rüzgârların işlenmiş tarlalardan üst toprağı kaldırıp sürükleme, tarladaki ürünü yatırma, sebze ve meyve bahçelerine zarar verme gibi fiziksel etkileri vardır. Bunun yanı sıra bitkilerden, toprak yüzeyinden buharlaşma ile kaybedilen su miktarını arttırırlar. Bu anlamda rüzgâr perdeleri toprağı, tarım ürününü, hayvanları, yabani hayatı ve insanları rüzgârın etkilerinden korur.[2]
- • Yerli ağaç türleriyle başka bir tanımla bulunduğu ortamın iklim ve toprak özelliklerine uyum sağlamış türlerle, doğru yerde, doğru biçimde ve uygun boyutta tasarlandığında rüzgâr perdelerinin ekonomik ve çevresel faydaları çeşitlenir.
- • Koruma: Rüzgâr perdeleri tarlayı kışın soğuk rüzgârlardan ve tipiden, yazın ise sıcak hava dalgalarından korur.
- • Ekonomik katkı: Rüzgâr perdesinin ağaçları yeterince büyüdüğünde koruduğu tarladaki üründe, ister tahıl isterse bağ-bahçe bitkisi olsun, %10-20 verim artışı beklenir. Örneğin, Akdeniz iklim koşullarında rüzgâr perdesi yüksekliğinin 18 katı kadar uzağında bir bölgede buğday verimi, rüzgâr perdesinin korumasından etkilenmeyen bir alandaki buğday üretiminden daha fazladır.[3]
- • Organik madde artışı: Rüzgâr perdesi olarak kullanılan ağaç ve çalılar toprak üstünde (dal, gövde ve yapraklarıyla) ve altında (kökleriyle) organik madde, yani karbon tutumunu sağlar. Ağaçlar büyüdükçe toprak bu organik madde artışından daha fazla faydalanır ve verimi artar.
- • Su tutma: Rüzgâr perdesinin oluşturduğu bitki örtüsü, sıcak günlerde rüzgârın toprak nemini alıp götürmesini engelleyerek, kışın ise yağışların toprak üzerindeki akışını yavaşlatarak toprakta daha çok su tutulmasını sağlar.[4]
- • Rüzgâr perdesinin diğer bir faydası da dikimi yapılan ağaçların özellikle yararlı yırtıcı kuşların yuva yapmasına olanak sağlayarak tarım alanlarında sorun olan fare gibi canlılarla doğal mücadele edilebilmesidir.[5]
- • Rüzgâr perdesi yapmak için ağaçlar, çalılar veya otsu bitkiler kullanılabilir. Bu bitkiler tek veya birbirine paralel sıralar halinde, hâkim rüzgâr yönüne dik olarak dikilir. Bitkilerin yerli ve kuraklığa dayanıklı türler olmaları tercih edilmelidir.[6]
- • Rüzgâr perdesi uygulaması, arazideki toprak tipi, sulama olanakları, çevredeki hayvancılık etkinlikleri, bölgedeki iklim koşulları ve hâkim rüzgâr yönü göz önünde bulundurularak planlanmalıdır.[7]
Kaynaklar:
[1] “Windbreaks,” USDA, erişim Haziran 2018, https://www.fs.usda.gov/nac/practices/windbreaks.shtml
[2] Sıtkı Uğurlu, “Gap Yöresinde Rüzgar Perdeleri Tesisi İçin Kullanılabilecek Türlerin Tespiti,” Orman Bakanlığı Güneydoğu Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Teknik Raporu, 1998, 11.
[3] P.Campi, A.D.Palumbo ve M. Mastrorilli, “Effects of tree windbreak on microclimate and wheat productivity in a Mediterranean environment.” European Journal of Agronomy 30, no. 3, (Nisan 2009): 225.
[4] “Rüzgar Perdesi,” Geleceğin Tarımı, erişim Haziran 2018, http://www.dkm.org.tr/Dosyalar/YayinDosya_BgN2NYk3.pdf.
[5] A.g.e.
[6] Tahsin Tokmanoğlu, “Rüzgâr Perdeleri,” Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, no. 2, (2008): 99-102.
[7] A.g.e.
[8] Mize, C. W., Brandle, J. R., Schoeneberger, M. M., Bentrup, G. 2008. Ecological development and function of shelterbelts in temperate North America. Toward Agroforestry Design, 27-54.
Nöbetleşe Ekim
