Toprak Karbon Döngüsü
- • Karbon, canlı hücrenin en önemli yapı taşlarından birisi ve biyolojik sistemin en önemli elementidir. Bitki ve mikroorganizmaların toplam ağırlıklarının[1] %40-50’si karbondan oluşur. Atmosfer, karbon döngüsünde en önemli rolü oynar. Burada karbon, karbondioksit (CO2) gazı formunda bulunur.[2]
- • Toprakta karbon organik ve inorganik formda bulunur. Karbonat içeren kayaçlar olan kireçtaşı ve dolomit gibi kayaçlarda kalsiyum ve magnezyum karbonat bileşikleri halinde önemli miktarda karbon bulunmakla birlikte söz konusu karbon içeren kayaçlar kolaylıkla ayrışmadığı veya çözünmediği için karbon döngüsünde ve ekosistem hizmetlerinde önemli rol oynamazlar.[3]
- • Toprak karbon döngüsünde fotosentez, solunum ve ayrışma anahtar rol oynarlar. Atmosferdeki karbondioksitin büyük bölümü döngüye fotosentez yoluyla girer. Bitkiler fotosentez yoluyla atmosferdeki karbondioksiti bünyelerine alarak organik karbona dönüştürürler. Bitkiler tarafından alınan karbonun bir kısmı solunum yoluyla yeniden atmosfere geri döner. Kalan karbon, bitki dokularında organik bileşikler olarak depolanır.[4]
- • Üreticiler tarafından oluşturulan organik karbonun bir kısmı besin zinciri ile tüketici organizmalara ulaşır. Tüketiciler aldıkları karbonun bir kısmını solunum yoluyla tekrar karbondioksit olarak atmosfere salar. Kalan kısım organizmalarda depolanır. Ölü organizmalar ve atıklar toprak üstünde ayrıştırıcılar tarafından dönüştürülür. Ayrıştırılma sürecinde mikrobiyal solunum nedeniyle karbonun bir bölümü topraktan karbondioksit biçiminde atmosfere karışırken, karbonun bir bölümü de humus formunda toprakta kalır.[5]
- • Toprakta milyonlarca yıldır çeşitli jeolojik ve jeokimyasal süreçlerin sonucunda oluşmuş petrol ve kömür gibi fosil yakıtların enerji amacıyla yakılmasıyla organik halde bulunan karbon, yeniden atmosfere salınır.[6]
- • Toprak karbon içeriğini arttırmak, topraktaki besleyici madde miktarının çoğalmasına, parçalı toprak tanelerinin bir araya gelerek toprak kümelerinin oluşmasına ve bu yolla toprağın su tutma kapasitesinin artmasına ve organik ve inorganik kirleticilerin uzaklaştırılmasına katkı sağlar. Toprağın kimyasal ve fiziksel özelliklerini geliştirir. Toprakta her %1 organik madde artışının 30 cm derinliğinde 1 hektarda 62.5 ton su tutma potansiyeli olduğu belirtilir. Toprakta karbon tutulumunun artması toprak organik madde içeriğini çoğaltarak toprak kalitesini geliştirdiği için tarımsal üretim, temiz su kaynakları ve biyoçeşitlilik gibi topraktan elde edilen ekosistem hizmetlerini zenginleştirir.[7]
Kaynaklar:
[1] Kuru ağırlık esas alındığında.
[2] Koray Haktanır ve Seviç Arcak, Toprak Biyolojisi: Toprak Ekosistemine Giriş. (Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 1997), 78.
[3] “Global Soil Biodiversity Atlas,” European Soil Data Center, European Commission, erişim Haziran 2018, https://esdac.jrc.ec.europa.eu/content/global-soil-biodiversity-atlas, 13.
[4] A.g.e.
[5] A.g.e.
[6] “Soil Carbon Storage,” Knowledge Project, Nature, erişim Haziran 2018, https://idp.nature.com/authorize?response_type=cookie&client_id=grover&redirect_uri=https%3A%2F%2Fwww.nature.com%2Fscitable%2Fknowledge%2Flibrary%2Fsoil-carbon-storage-84223790
[7] A.g.e.
Sonraki Konu
Toprağın İşlevleri
