Tarım ve İklim Değişikliği

İklim değişikliği ve sonucunda ortaya çıkan etkiler ile toprak sağlığını ve karasal ekosistemleri doğrudan etkilemektedir. İklim değişikliği ile ortaya çıkan aşağıdaki etkiler toprak sağlığını, tarımı ve aynı zamanda gıda üretimini de etkiler.¹

• Yağış rejiminde değişiklikler
• Hem sıcaklık hem de yağışlarda artan değişkenlikler
• Su varlığındaki / bütçesindeki değişiklikler
• Aşırı iklim olaylarının (sel, fırtına vb.) sıklığı ve yoğunluğu
• Deniz seviyesinin yükselmesi ve tuzlanma
• Ekosistemlerdeki düzensizlikler 

İklim değişikliğinin, tarımsal ekosistemde hayati bir unsur olan toprak üzerindeki etkileri ise şu şekilde ifade edilebilir.²

• Daha yüksek hava sıcaklıkları, genellikle çözeltilerin kimyasal reaksiyon hızını ve difüzyon kontrollü reaksiyonları artıran daha yüksek toprak sıcaklıklarına neden olur.
• Küresel ısınma ile birlikte birçok yerde yağış seviyelerinin düşmesi ve / veya daha yoğun bir şekilde meydana gelmesi, buharlaşma ve terleme oranlarını artırır.
• Bitki büyümesi için gerekli olan toprak neminin varlığını azaltır.
• Daha yüksek sıcaklıklar, özellikle toprak yüzeyine yakın toprak organik maddesi ayrışma (mineralizasyon) oranını arttırır ve bu da toprağın karbonu tutma ve su tutma kapasitesini etkiler.³

Diğer taraftan, doğru toprak ve tarım uygulamaları iklim değişiminin ölçeğini ve hızını azaltabilecek potansiyele sahiptir. Başka bir tanımla iyi yönetilen toprakta artacak organik karbon ve su depolama kapasitesi, iklim değişimine uyum ve mücadelede etkin rol alır.

FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) da toprak organik maddesinin; toprağın hem kimyasal hem de fiziksel özelliklerini ve genel sağlığını olumlu yönde etkilediğinin özellikle üzerinde durmaktadır. FAO, ayrıca toprak yapısı ve su tutma kapasitesinin, mahsul üretimi için hem faydalı toprak organizmalarını arttırırken, zararlı olan toprak organizmalarını baskı altına aldığını, hem de bitki besin elementlerinin varlığı ve alınabilirliği gibi özelliklerin toprak organik madde miktarıyla doğru orantılı olduğunu eklemektedir. Bunun yanında da kimyasal değişikliklerin, gübrelerin, pestisitlerin ve herbisitlerin olumsuz etkilerini de dengeleyebileceğini belirtmektedir.⁴

Toprağın veriminin azalmasına, su tutma özelliği ve biyolojik çeşitliliğin kaybolmasına neden olan tahribata karşı, toprağa özellikle toprak organik maddesini geri kazandırma işlemine onarıcı tarım adı verilir.⁵

Onarıcı tarım, “İnsan tüketimi için en sağlıklı, besleyici ve kaliteli gıdayı üretirken, ekosistemleri olabilecek en yüksek zenginlik ve çeşitlilik seviyesine çıkarmamızı sağlayan yöntemler” olarak da tanımlanır.⁶

Bu yöntemler; toprak işlemesiz tarım, kompost, bütüncül yönetim, organik yıllık mahsul üretimi, hayvancılığın tarımsal faaliyetler içine bütünleştirilmesi, ekolojik su kültürü, erozyon kontrolü, otlatmalı ormancılık ve tarımsal ormancılık, organik çiftlik uygulamaları başlıkları altında toplanır.⁷

Şu an yüksek düzeyde gübre ve tarımsal mücadele ilaçları, su ve yakıt tüketen mevcut gıda üretimi, sera gazı emisyonlarının %50’sine yakınından sorumludur. Onarıcı tarım ise bu mevcut emisyon durumunda, büyük ve kalıcı iyileşmeler sağlayarak iklim değişikliği ile mücadeleye büyük katkılar sağlayabilir.⁸ 

Emisyonu azaltmak ise tek başına yeterli değildir. İklim değişimini tersine çevirme hedefinde öncelikle havadaki karbondioksit içindeki karbonu toprağa bağlamamız gerekir.⁹

Onarıcı tarım ile birlikte topraktaki organik madde miktarının geri kazandırılması, toprağın karbon tutma miktarını artırır ve küresel iklim değişikliği çerçevesinde Paris’te 2015 yılında düzenlenen Birleşmiş Milletler Taraflar Konferansı Paris Anlaşmasında hedeflenen küresel sıcaklık artışını 1.5^oC’de sabit tutmada temel rol oynar.

Onarıcı tarım uygulamalarında yer alan organik çiftlikler, klasik tarımsal üretim yapan çiftliklere göre değişen hava ve iklim koşullarından daha az etkilendiği için yüksek verim kaybıyla karşılaşmaz ve hatta verim artışı sağlayarak gıda güvenliğine katkı verir.¹⁰

Diğer bir yandan onarıcı tarımda etkin rol alan aile çiftçiliğine geçiş, kırılgan olan yerel ekonomilerin canlandırılmasına katkı sağlar.¹¹

Yerel çiftçilik uygulamalarını anlamak ve uygulamak, onarıcı organik tarım sistemleri geliştirebilmek için çok önemli ekolojik ipuçları sunarak geleneksel yerel bilginin de korunmasına öncülük eder.¹²

Tüm bunların yanında onarıcı tarım uygulamaları ve bütüncül otlatma, %70’i bozulmuş durumda olan ve sağlıklı beslenme için protein sağlamada çok gerekli olan otlak alanlarının geri kazanılmasına da katkı sağlayabilir.¹³ Ayrıca otlaklarda iyi beslenme sonucu açığa çıkan gübreler onarıcı tarımın sürekliliği için gereklidir.

Onarıcı tarım uygulamalarından biri olan dikey tarım ise, geleneksel yöntemlerle işleyen tarım uygulamalarından farklı olarak, kapalı alanlarda veya çok kısıtlı toprağa sahip olan kentsel alanlarda yapılır. Üst üste dizilmiş raflarda ekilen meyve ve sebzeler, topraksız tarım işleme yöntemi kullanılarak yetiştirilir. Güneş ışığını taklit eden LED ışıkların kullanıldığı bu yöntemde geleneksel tarıma göre çok büyük oranda enerjiden ve su kullanımından tasarruf edilmiş olur.¹⁴ 

Onarıcı tarım uygulamaları, küresel ölçekte benimsenir ve uygulanırsa birçok fayda sağlanabilir. Tüm bu faydaların yanında toprak organik maddesinin artışı, toprak sağlığını; toprak sağlığı, toprak ekosistemindeki biyolojik çeşitliliğini dolayısı ile toprak ekosistem sağlığını; toprak ekosisteminin sağlığı ise iklim değişikliği ile mücadelede en etkin araçlardan biri olan toprak karbonu tutulması seviyesini artırır. Tutulan karbon, atmosferdeki sera gazalarının oranını azaltarak iklim krizinin önlenmesine katkı sağlar. Tarım uygulamalarında iklim değişikliğinin etkileri ile baş etmek için toprağın nasıl kullanıldığı konusu, en az toprağın kalitesi ve verimliliği kadar üzerinde durulması gereken bir başlıktır.