Toprağın İşlevleri

Toprağın ekosistem hizmetlerinin, sosyo-ekonomik ve kültürel yaşamı olanaklı kılan, zenginleştiren birçok işlevi bulunur. Toprak işlevlerinin önemini derecelendirmek zordur çünkü tüm bu kritik işlevlerin hayatın içindeki düzeyinin tanımlanması için hala yeterli bilgiye sahip değiliz. 

Bununla birlikte toprak; tüm canlılar için doğrudan ve dolaylı yollarla (tarımsal üretim, ormancılık vb.) gıda ve lif (pamuk, keten vb.) ve yakıt temin eder. Doğal ve ekili bitki örtüsünün (ticari ormanlardan, meralara gıda, lif, yakıt ve tıbbi ihtiyaçlar için ekilen çok çeşitli ürünlere değin) gelişimini sağlayan tek kaynaktır. Topraklar üzerinde ve içinde yaşayan başta bitkiler olmak üzere sayısı bilinmeyen mantar, bakteri ve aktinomiset gibi organizmalar ile yaşam zenginliği ortamıdır.¹

Topraklar, günümüz bilgisi ile sayısı binleri geçen canlı türü için yaşama ortamı oluşturduğu için topraklar canlı bir varlık olarak tanımlanır. Karalarda yaşayan bitkiler için toprak, hem köklerini geliştirdikleri ve bu şekilde ayakta kaldığı, hem de su ve besinin sağlandığı bir ortam sunar. Bu durum hayvan türleri açısından da farklı değildir, toprak karalarda yaşayan tüm hayvanlara farklı yaşam ortamları sunar.² Organik materyalin ayrışması, toprağın havalandırılması, iklim, besin ve hidrolojik döngülerin düzenlenmesi ve toksik elementlerin ayrışması gibi birçok hayati işleve sahip olan milyonlarca farklı tür organizmayı bünyesinde barındırır. Tüm bu özellikleri ile muazzam bir biyoçeşitliliğe ev sahipliği yapar.

Toprak, arazi yapısı ve bitki örtüsü ile birlikte üzerine düşen yağmurun bünyeye alımından ve dağıtımından sorumludur. Tüm yaşam için tatlı su varlığını geliştirip, korurken, yüzey suyunun toprağın derinliklerine sızmasını sağlayarak yaşam alanlarını sel ve taşkınlara karşı korur. Suyun toprakta nasıl hareket ettiği toprağın su emme (tutma) özellikleri ile ilişkilidir.³

Toprak, kirlilik kontrolünde (pestisit, nitrat vb.) arıtıcı-tutucu-değiştirici işlevleri yüklenebilme yeteneğine sahiptir.

Toprak, yaşam alanlarının inşasında yapılar için temel alandır, yapı maddeleri topraktan elde edilen temel malzemeler ile inşa edilir. İnsanlar toprakları tarım haricinde kullanmış olup, yerleşik düzene geçtiklerinde evlerini kerpiçten yapmışlardır. Yine ilk yemek kapları topraktan ve sonrasında topraktan üretilen çanak çömleklerde yapılmış hatta ilk yazılar kil tabletlere yazılmıştır. Günümüzde tuğla, kiremit, fayans gibi yapı malzemeleri topraktan üretilir.⁴

Birçok insan daha önceki insanların nasıl yaşadığını merak eder. Toprak, dünyanın tarihinin ve kültürel mirasın korunmasında çok önemli bir rol oynar. Topraklar, Göbeklitepe sütunlarından, Çatalhöyük tarlalarına, Mısır Piramitlerinden, Anadolu çömleklerine, Zeugma’nın mozaiklerine değin eşsiz kültürel mirasın kaynağı ve koruyucusudur.

Toprak iklim değişikliğinin etkilerini iyileştirmede anahtar bir role sahiptir. Toprak organik maddesi, biyosferdeki en büyük karbon havuzlarından biridir. Başka bir tanımla atmosferde sera etkisine neden olan karbondioksiti (CO₂) bitkiler ve mikroorganizmalar aracılığı ile karbon olarak (C) bağlamaktadır. Topraklar karbon tutma ve salma durumuna göre iklim değişikliğinin bir nedeni olarak ya da bu değişikliğin etkilerinin bir düzenleyicisi olarak rol oynar. ^5_6